Tiểu sử Liệt sỹ Phạm
Hồng Thái
Phạm Hồng Thái (Bính Ngọ 1896 - Giáp Tý 1924):
liệt sĩ cận đại,tên thật là Phạm Thành Tích, tự là Phạm Đài, Nho Tư; quê ở làng
Do Nha, nay là xã Hưng Nhân, huyện Hưng Nguyên, tỉnh Nghệ An. Thời trẻ ông rời
quê ra học Trường Kỹ nghệ Hải Phòng, rồi làm phu mỏ ở Hòn Gai. Chính ở đây ông
được tiếp xúc với các nhà cách mạng, giác ngộ và nhiệt tình yêu nước. Ông cùng
một nhóm thanh niên có tâm huyết theo Vương Thúc Oánh - thành viên của Việt Nam
Quang Phục hội, vượt biên giới qua Thái Lan rồi sang Quảng Châu, Trung Quốc vào
cuối năm 1918. Tại Quảng Châu, ông học tập chính trị, tích cực hoạt động trong
nhóm Tâm Tâm xã do Hồ Tùng Mậu, Lê Hồng Phong, Lê Hồng Sơn chỉ đạo. Ông được tổ
chức cử đi Thượng Hải, Hồng Kông, Nhật Bản để tuyên truyền cổ động các kiều bào
ta ở bên ấy. Năm 1924, được tin Toàn quyền Đông Dương Merlin sang Nhật Bản điều
đình với Nhật để trục xuất các nhà cách mạng Việt Nam, trên đường về Merlin
cùng đoàn tùy tùng dừng lại Quảng Châu, ở tại khách sạn Victoria phía Bắc thành
phố Sa Diện. Ông được tổ chức phân công ám sát Merlin. Ông cải trang đóng giả
nhà báo vào khách sạn và ném một quả bom nhỏ ngay giữa bàn tiệc. Bom nổ, một số
nhân vật Pháp và ngoại quốc chết, nhưng Merlin chỉ bị thương nhẹ. Ông thoát ra
ngoài, bọn cảnh vệ rượt theo đuổi bắn rát, ông nhảy xuống sông Châu Giang, hy
sinh ngay trong đêm ấy (18/6/1924), hưởng dương 28 tuổi. Thi hài ông được chôn
cất ở chân đồi Bạch Vân, đến tháng 3/1925, Tỉnh trưởng Quảng Châu là Hồ Hán Dân
hậu duệ của Hồ Hán Thương chủ trương cải táng đưa di cốt ông vào Nghĩa trang
Hoàng Hoa Cương, yên nghỉ bên cạnh 72 liệt sĩ khác của cách mạng Tân Hợi
(1911). Tiếng bom Sa Diện tuy không giết được Merlin nhưng đã gây được tiếng
vang lớn tác động đến các tổ chức cách mạng trong nước.